راهنمای انتخاب رشته ارشد شیمی + معرفی گرایش،منابع و کتاب
ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد شیمی، فرصت آشنایی با گرایش‌های متنوع این رشته و تخصصی شدن در شاخه‌های علمی گوناگون را فراهم می‌کند.
گرایش‌های اصلی ارشد شیمی شامل شیمی آلی (مطالعه مواد آلی و واکنش‌هایشان)، شیمی معدنی (بررسی عناصر و ترکیبات غیرآلی)، شیمی تجزیه (روش‌های جداسازی و اندازه‌گیری ترکیبات)، شیمی فیزیک (مبانی ترمودینامیک، سینتیک و ساختار ماده)، شیمی کاربردی (کاربرد شیمی در صنایع مختلف شامل خوردگی، تصفیه آب، صنعت و …) و در برخی دانشگاه‌ها شیمی پلیمر یا شیمی بیوشیمی است. هر یک از این گرایش‌ها بازار کار و سرفصل‌های درسی ویژه خود را دارند و داوطلبان می‌توانند با توجه به علاقه، شغل آینده و سوابق تحصیلی، گرایش مناسب را انتخاب کنند. مهم است که پیش از انتخاب نهایی گرایش، ماهیت دروس امتحانی و منابع مرتبط با آن را به دقت بررسی کنید تا در برنامه‌ریزی مطالعاتی خود موفق باشید.
گرایش‌های کارشناسی ارشد شیمی
شیمی آلی: گرایشی است که به ساختار، سنتز و واکنش ترکیبات حاوی کربن می‌پردازد. دانشجویان شیمی آلی با مطالعه مکانیزم واکنش‌های آلی و طیف‌سنجی ترکیبات آلی آشنا می‌شوند و می‌توانند در صنایع دارویی، غذایی یا پلیمر فعالیت کنند.
شیمی معدنی: این گرایش شامل بررسی خواص عناصر و ترکیبات غیرآلی (فلزات و ترکیبات آنها) است. دانشجویان با طراحی کاتالیزورها، سنتز ترکیبات آلی‌فلزی و مطالعه ساختار جامدات معدنی در ارتباط هستند و می‌توانند در صنایع معدنی یا پژوهشگاه‌های مواد فعال باشند.
شیمی تجزیه: در این گرایش تکنیک‌های جداسازی و اندازه‌گیری مقدار عناصر و ترکیبات در نمونه‌ها آموزش داده می‌شود. شامل رشته‌های آمار شیمیایی، کروماتوگرافی، طیف‌سنجی و الکتروشیمی است. فارغ‌التحصیلان شیمی تجزیه معمولاً در آزمایشگاه‌های کنترل کیفیت و صنایع دارویی و غذایی کار می‌کنند.
شیمی فیزیک: این گرایش مفاهیم فیزیک را در سطح مولکولی و اتمی مطالعه می‌کند؛ مانند ترمودینامیک شیمیایی، سینتیک واکنش‌ها، مکانیک کوانتومی و طیف‌سنجی. دانشجویان می‌توانند در زمینه‌های تحقیقاتی روش‌های محاسباتی و آزمایشگاهی فعالیت کنند.
شیمی کاربردی: این گرایش بر اعمال شیمی در صنایع تمرکز دارد. مباحثی مانند خوردگی فلزات، تصفیه آب و پساب، شیمی پلیمر و شیمی نفتی جزو درس‌های این گرایش هستند. فارغ‌التحصیلان شیمی کاربردی معمولاً در واحدهای کنترل کیفیت صنایع مختلف شیمیایی و نفتی مشغول به کار می‌شوند.
زبان عمومی و تخصصی شیمی: در مقطع ارشد، بخشی از آزمون به زبان انگلیسی عمومی و شیمی تخصصی اختصاص دارد. دانش زبانی قوی برای فهم مقالات و کتب علمی به انگلیسی لازم است. یادگیری واژگان تخصصی شیمی و تمرین تست‌های زبان نیز توصیه می‌شود.
هر کدام از این گرایش‌ها بسته به علایق شما مسیر شغلی متفاوتی را پیش‌رو قرار می‌دهد، بنابراین توصیه می‌شود پیش از انتخاب، سرفصل‌های کنکور و منابع مربوط به هر گرایش را به دقت بررسی کنید.
منابع و کتاب‌های پیشنهادی برای گرایش‌ها
شیمی آلی
منابع دانشگاهی: کتاب «شیمی آلی» مک‌موری (John McMurry) در سه جلد، «شیمی آلی» ولهارد و «شیمی آلی» مورسیون و بوید از منابع پایه و معتبر این گرایش هستند. علاوه بر این، کتاب‌های نگرشی بر طیف‌سنجی آلی (Pavia و همکاران)، کاربرد طیف‌سنجی در شیمی آلی (Field و همکاران) و شناسایی طیفی ترکیبات آلی (Silverstein) نیز برای درک روش‌های طیف‌سنجی و شناسایی ترکیبات در شیمی آلی بسیار مفیدند.
منابع کنکوری: کتاب‌های میکروطبقه‌بندی «مدرسان شریف» ویژه کنکور (مجموعه شیمی آلی ۱، ۲ و ۳)، منابع انتشارات پوران پژوهش و انتشارات پارسه از پرطرفدارترین منابع کنکور شیمی آلی هستند. همچنین جزوات رتبه‌های برتر و دوره‌های آمادگی کنکور توسط اساتید معتبر می‌تواند مسیر مطالعاتی را تسهیل کند.
شیمی معدنی
منابع دانشگاهی: کتاب شیمی معدنی تالیف دکتر حسین آقابزرگ و همکاران (۲ جلد) یکی از منابع مطرح است. علاوه بر این، سری کتاب‌های شیمی معدنی «مدرسان شریف» نیز مطالب کاملی دارد.
منابع کنکوری: منابع انتشارات پوران پژوهش و پارسه شامل پرسش‌های چهارگزینه‌ای شیمی معدنی، به همراه کتاب‌های مرجع تدریس اساتید برجسته، از منابع مورد تاکید مشاوران آموزشی است. برای مطالعه عمیق‌تر، کتاب‌های شیمی معدنی میسلر و تار (جلد ۱و۲) و شیمی معدنی هیویی (جلد ۳) نیز توصیه می‌شوند.
شیمی تجزیه
منابع دانشگاهی: دو جلد کتاب «مبانی شیمی تجزیه» (اسکوگ، وست، هالر) و دو جلد «اصول تجزیه دستگاهی» (همان مؤلفان) منبع اصلی دروس شیمی تجزیه است. کتاب «شیمی تجزیه ۲ (الکتروشیمی)» دکتر گلابی نیز برای بخش الکتروشیمی کاربرد دارد.
منابع کنکوری: کتاب‌های تست و مسائل شیمی تجزیه انتشارات مدرسان شریف، پوران پژوهش و پارسه براساس سوالات کنکور طراحی شده‌اند. حل تشریحی و مرور جزوه اساتید باتجربه در این درس بسیار اثرگذار است.
شیمی فیزیک
منابع دانشگاهی: مراجع کلاسیک شیمی فیزیک شامل «شیمی فیزیک» اتکینز (Atkins) در سه جلد و «شیمی فیزیک» لواین (Levine) در سه جلد هستند. این کتاب‌ها مطالب ترمودینامیک، سینتیک و کوانتوم شیمی را پوشش می‌دهند.
منابع کنکوری: کتاب شیمی فیزیک مدرسان شریف به همراه پرسش‌های تألیفی و تالیف اساتید کنکور، منابع خوبی برای تمرین و فهم کاربردی مفاهیم هستند. استفاده از حل‌مسائل و آزمون‌های آزمایشی معتبر نیز توصیه می‌شود.
شیمی کاربردی
منابع دانشگاهی: در زمینه خوردگی فلزات، کتاب «اصول خوردگی در صنعت» (عباس احمدی و علی محمودی) و «خوردگی فلزات و جلوگیری از آن» (علیزاده طوسی) معرفی می‌شوند. همچنین مرجع کلاسیک «خوردگی» فونتانا به زبان اصلی (Corrosion Engineering, Fontana) برای مطالعه پیشرفته مناسب است.
منابع کنکوری: بسته به شاخه تخصصی (مثلاً تصفیه آب یا خوردگی)، کتاب‌های مدرسان شریف و پوران پژوهش ارائه می‌شود. به عنوان مثال، برای اصول تصفیه آب از کتاب «اصول تصفیه آب» چالکش امیری و «شیمی و تصفیه فاضلاب» شمس مصباح استفاده می‌شود.
زبان عمومی و تخصصی
منابع اصلی: واژه‌نامه تخصصی شیمی (ویرایش چهارم) زیر نظر علی پورجوادی، کتاب «زبان تخصصی شیمی ۱ و ۲» (منصوری و همکاران) و کتاب‌های Scientific English for Chemistry Students (مغیمی و میرجعفری) منابع خوبی برای بخش زبان هستند. علاوه بر این، تمرین تست‌های زبان عمومی کنکور و خواندن مقالات علمی به انگلیسی توصیه می‌شود.
منابع تکمیلی: کتاب زبان عمومی و تخصصی مدرسان شریف نیز از منابع شناخته‌شده برای داوطلبان ارشد به حساب می‌آید.
تذکر: معرفی منابع فوق براساس تجارب موفق رتبه‌های برتر کنکور ارشد شیمی و توصیه اساتید مطرح انتخاب شده و شامل کتاب‌های مرجع دانشگاهی (برای فهم عمیق‌تر مفاهیم) و کتاب‌های کنکوری (برای تمرین تستی طبق سوالات آزمون) می‌باشد. جهت موفقیت در کنکور ارشد شیمی، مطالعه ترکیبی این منابع با توجه به وزن ضرایب دروس هر گرایش ضروری است.
منابع: موارد فوق از راهنمای منابع آموزشی معتبر و فهرست‌های پیشنهادی مشاوران آموزشی استخراج شده است. مطالعه این کتب و حل تست‌های مربوطه به شما کمک می‌کند تا با آمادگی بالاتر در کنکور کارشناسی ارشد شیمی شرکت کنید و گرایش مناسب خود را انتخاب نمایید.